Het klappende geluid van de klapschaats is inmiddels niet meer weg te denken uit de schaatshal of van de natuurijsbaan.
Hoe anders was dit echter ongeveer een kwart eeuw geleden toen je juist vooral het gekras van de afzet van de vaste noren hoorde en de bekende (mannelijke) topschaatsers klapschaatsen letterlijk “vrouwenschaatsen” noemden. Tjonge, wat zaten zij ernaast zeg!
In dit artikel kom je erachter waar het idee van de klapschaats vandaan komt, waarom deze schaats zo snel en effectief is, waarom ook jij écht de overstap moet maken van vaste schaatsen naar klapschaatsen (mocht je dit niet al lang gedaan hebben) en of / hoe de klapschaats nog verder doorontwikkeld kan worden.
Wat zijn klapschaatsen? [Geschiedenis]
De ‘klapschaats’ dankt zijn naam uiteraard aan het klappende geluid die het ijzer maakt bij het terugveren naar de onderkant van de schoen na de afzet.
Anders dan de traditionele vaste schaats is het ijzer (of eigenlijk de buis met het mes) aan de voorzijde van de schoen gemonteerd met een scharniermechanisme die op spanning wordt gehouden met een sterke veer.
Pas bij de afzet wordt het ijzer rustig van de schoen af gedrukt waarna deze na de afzet weer terugveert en stevig onder de schoen plaatsneemt.
Dit zorgt ervoor dat het blad langer contact houdt met het ijs omdat je je enkel en voet helemaal kunt strekken terwijl het ijzer nog steeds over het ijs glijdt.
Dit zorgt niet alleen voor een efficiëntere distributie van energie op het ijs maar maakt de schaatsbeweging daarnaast ook soepeler en natuurlijker.
Hoewel de eerste ontwerpen en tekeningen van primitieve klapschaatsen dateren van het begin van de twintigste eeuw was het de Nederlands bewegingswetenschapper Gerrit Jan van Ingen Schenau van de Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen aan de Vrije Universiteit van Amsterdam die rond 1980 samen met zijn team de eerste moderne klapschaatsen ontwikkelde.
Een vroege editie van de klapschaats werd voor het eerst gebruikt in het jaar 1985, echter duurde het nog een decennium voor het idee serieus werd genomen.
Toen de klapschaatsen in het schaatsseizoen 1996/1997 door de Nederlandse vrouwen in gebruik werden genomen bleken ze al snel garant te staan voor zeer snelle tijden.
Vooral Tonny de Jong blonk vrijwel direct uit op de klapschaats en werd in 1997 direct Europees kampioen allround waarbij zij 3 van de 4 afstanden won.
Bij aanvang van het volgende (Olympische) seizoen was bijna iedereen overgestapt op deze “wonderschaats” en werd bijna elk wereldrecord dik verbroken.
Geschiedenis
Het idee en concept van een schaats met veren die open en dicht kan klappen werd voor het eerst omschreven en gepatenteerd door Karl Hannes uit Raitenhaslach, Burghausen in 1894.
Het werd echter opnieuw uitgevonden door Gerrit Jan van Ingen Schenau in 1979 en hij produceerde zijn eerste prototype in 1980.
Hij promoveerde in 1981 zelfs op het concept dat een schaatser baat heeft bij een verlengde schaatsbeweging waarbij de kuitspieren bijna of zelfs helemaal geen invloed meer hebben op de schaatsbeweging.
In samenwerking met schaatsenfabrikant Viking werd het klapmechanisme verder verbeterd en in 1985 was het Ron Ket die met een veelbelovende tijd van 40,65 op de 500 meter op de Jaap Eden ijsbaan de eerste officiële geklokte tijd op de klapschaats reed.
Tijdens het schaatsseizoen van 1986/1987 waren een aantal marathonschaatsers van plan om op klapschaatsen te gaan rijden, dit werd echter verboden vanwege het mogelijke extra risico op verwondingen bij valpartijen.
Gedurende het 1994/1995 seizoen besloten 11 schaatsers uit de provincie Zuid-Holland in de leeftijd van 14 – 18 hun wedstrijden op klapschaatsen te gaan rijden.
Deze schaatsers verbeterden hun persoonlijke records met gemiddeld 6,25% in vergelijking met de 2,5% van hun collega’s op vaste schaatsen.
Zoals gezegd werd de klapschaats in het schaatsseizoen 1996/1997 voor het eerst de standaard op het hoogste niveau en werd Tonny de Jong Europees kampioen en liet ze verdedigend kampioene Gunda Niemann ver achter zich.
Niemann wilde de klapschaats in eerste instantie laten verbieden en zei dat de schaats illegaal was. In de volgende jaren begon de klapschaats het langebaanschaatsen te domineren en regende het wereldrecords, vooral op de Olympische Spelen van 1998 in het Japanse Nagano.
Het gebruik van klapschaatsen werd bij de shorttrack discipline echter wel direct verboden, hoewel het hier echter ook geen meerwaarde heeft.
Dit is waarom vaste schaatsen écht niet meer kunnen!
Af en toe zie ik nog mensen op vaste noren schaatsen en bij velen denk ik dat ze meer plezier zullen hebben op klapschaatsen dan op vaste schaatsen.
Voor je gevoel schaats het namelijk simpelweg lichter en dit heeft vooral te maken met het feit dat je bij de afzet je ijzer niet meer in het ijs hoeft te hakken maar dit veel soepeler gaat.
Je maakt een langere afzet waardoor je met een mindere krachtsinspanning meer snelheid genereert.
Daarnaast is het simpelweg leuk om met de tijd mee te gaan, want wees nu eerlijk je wilt ook gewoon hip zijn.
Heeft de klapschaats dan helemaal geen nadelen hoor ik je denken? Nou ik kan eigenlijk maar 1 nadeel bedenken.
Dat is wanneer je op natuurijs schaatst met veel scheuren in het ijs. Als je met een klapschaats in een scheur rijdt dan trek je deze er moeilijker uit dan met een vaste schaats het geval is waardoor je sneller valt. Dus op natuurijs is het belangrijk om goed uit te kijken naar scheuren in het ijs.
Toekomst: Hybride klappen, Elektrisch klappen?
Welke ontwikkelingen wachten ons dan nog in de toekomst? Wellicht vallen er nog enkele kleine verbeteringen te vinden in de ijzers, de schaatsschoen of het klapmechanisme maar ik verwacht niet dat dit grote vormen aan gaat nemen.
Een elektrisch klapmechanisme zou een mogelijke toekomstige ontwikkeling kunnen zijn echter moeten dan de reglementen wel worden aangepast om ermee deel te nemen aan officiële wedstrijden.
Je zou hierbij kunnen denken aan een sensor die precies aanvoelt hoe ver de schaats open moet klappen, of juist dicht moet blijven om het hoogste rendement te bereiken.
Zo zou het bij de korte sprintafstanden bijvoorbeeld voordelig kunnen zijn als de schaats bij de start nog vastzit en gaandeweg de eerste 100 meter pas opent.
Vooral bij de start bij het zogenaamde “ren” gedeelte kun je voordeel hebben bij een vaste schaats en wanneer het daadwerkelijke schaatsen begint heb je meer aan een klapschaats.
Conclusie
Ik hoop dat je na het lezen van dit artikel wijzer bent geworden over de oorsprong van de klapschaats en waarom klapschaatsen zo’n grote revolutie was binnen de schaatswereld.
Bekijk ook zeker de bijgevoegde video’s voor meer interessante en grappige momenten rondom de introductie van de klapschaats.
Check ook zeker de links hieronder voor een aantal leuke klapschaatsen bij het grootste online warenhuis van Nederland: